TWJ – TEST WYDOLNOŚCI JAJNIKA. PROCEDURA DIAGNOSTYKI NIEPŁODNOŚCI CZYNNOŚCIOWEJ
| 
26 stycznia, 2022
TEST WYDOLNOŚCI JAJNIKA
Jest to badanie majce określić funkcje przysadkowo – jajnikową. Należy go wykonać w trakcie jednego cyklu miesięcznego, podczas którego nie przyjmuje się żadnych leków hormonalnych, lub oddziałujących na układ hormonalny.
Polega na pobraniu badań hormonalnych.
1-3 dzień cyklu
- FSH,
- estradiol (E2),
- testosteron,
- SHBG,
- LH
9-11 dzień cyklu
- AMH (rezerwa jajnikowa),
- FSH,
- estradiol (E2),
- prolaktyny (PRL),
- TSH,
- FT4,
- ANTY-TPO,
- ANTY-TG
Ze względu na zmiany poziomu hormonów FSH i estradiolu w czasie cyklu miesiączkowego , ważne jest aby oznaczać poziom tych hormonów w 1- 3 i 9-11 dniu cyklu. Badanie wykonywane jest na początku cyklu jako wartość wyjściowa. Istotny jest stosunek LH do FSH na początku cyklu.
Estradiol powinien wykazywać niskie wartości i w ciągu kolejnych dni stopniowo wzrastać, by maksymalne wartości osiągnąć przed owulacją, a następnie zacząć opadać.
LH na początku cyklu powinno być niskie, w dniu owulacji powinno wykonać pik, by ustabilizować się na niskim poziomie
Z kolei FSH na początku cyklu powinno być nieco wyższe, a następnie stopniowo spadać i tylko nieznacznie wzrosnąć w dniu owulacji.
W prawidłowym cyklu miesiączkowym FSH na początku cyklu powinno być wyższe niż LH, stosunek odwrotny, zwłaszcza przy podwyższonej wartości AMH, może świadczyć o zaburzeniach typu PCOS.
TEST WYDOLNOŚCI JAJNIKA – USG
Ważnym elementem testu wydolności jajnika jest wykonanie badania USG w 21-26 (w zasadzie do miesiączki) dniu cyklu, W tym okresie pacjentka zwykle jest już po owulacji można określić, czy owulacja miała miejsce, nie ma czegoś takiego jak owulacja bez pęknięcia pęcherzyka, gdyż owulacją jest uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyka. Widać torbiele po nieudanej owulacji oraz w zatoce Duglasa widoczny jest płyn. Ocenia się grubość endometrium oraz jajniki. W razie podejrzenia nieprawidłowości budowy (polipy, mięśniaki, poszerzenia jajowodu – worczak jajowodu) pacjentka może być poproszona o powtórzenie badania na początku cyklu w celu weryfikacji diagnozy, gdyż często po miesiączce „anomalie” mogą się zmniejszyć, zniknąć, lub ukazać wyraźnie.
Można wykonać go w cyklu poprzedzającycm badania hormonów.
prawidłowy cykl miesiączkowy
Ryc. 1 Prawidłowy cykl miesiączkowy
Lekarz podczas wizyty dokonuje analizy wyników badań, korelacji i stawia ostateczna diagnozę oraz przedstawia możliwe metody leczenia, pacjent podejmuje decyzję, którą opcję wybiera.
CYKL MIESIĄCZKOWY, A NIEPŁODNOŚĆ
Cykl miesiączkowy podzielony jest na fazę folikularną – od 1 d.c. do owulacji, oraz lutealną od owulacji do krwawienia miesięcznego. W 28 dniowym cyklu miesiączkowym faza folikularna trwa 13 dni, następnie następuje owulacja i 14 dni fazy lutealnej.
Jednak w 2019 roku w magazynie ‘nature’ opublikowano badanie, w którym przeanalizowano ponad 600 000 cykli miesięcznych 124 648 kobiet ze Szwecji, Wielkiej Brytanii i USA korzystających z aplikacji w telefonie monitorujących owulację. Aplikacja miała na celu ułatwienie zajścia w ciążę. Monitorowała m.in. temperaturę ciała, która pozwala określić moment owulacji. Okazało się, że w cyklach 28 dniowych a długości ich faz folikularnej i lutealnej wynosiły odpowiednio 15,4 i 12,6 dni, do tej pory uważano, że długość fazy lutealnej jest stała i niezależnie od długości cyklu wynosi 14 dni.
Badanie wykazało również, że w cyklach bardzo krótkich (15–20 dni) średnia długość fazy folikularnej wynosiła 10,4 dnia, a w cyklach bardzo długich (36–50 dni) 26,8 dnia.
Faza I – faza miesiączkowa 1-5 dni
Może być krótsza (3 dni) lub dłuższa (8 dni) wpływa na długość cyklu. Okres złuszczania endometrium, w pierwszych 3 dniach należy wykonać pierwsze badania hormonalne.
Faza II – faza proliferacyjna (wzrostowa) zwykle 6-13 dnia cyklu.
Ta faza jest różnej długości u różnych kobiet, tzn ze może trwać 3 dni a może trwać 10 dni. Jest to okres, w którym następuje wzrost pęcherzyków w jajniku, jej przebieg uzależniony jest od stężenia estrogenów. W macicy zaczyna się odbudowa endometrium. Po złuszczeniu elementów gruczołów następuje odbudowa, czyli proliferacja nabłonka ranie. Zwiększa się objętość i liczba gruczołów, polepsza unaczynienie endometrium.
Faza III – faza owulacyjna zwykle 14 dzień cyklu
U kobiet, u których cykle są krótsze może zachodzić około 10 d.c. najpóźniej może wystąpić owulacja w 26 d.c. Owulacja jak długo trwa? – Krótko to tylko jeden dzień, jednak o dniach płodnych mówi się już 5 dni przed owulkacją, a tylko jeden po.
Błona śluzowa macicy dalej się pogrubia, dochodzi do owulacji, czyli uwolnienia dojrzałej komórki jajowej. Powstaje ciałko żółte.
Faza IV – faza sekrencyjna (wydzielnicza) (15-28 dzień cyklu)
Od tej pory cyklem steruje progesteron wydzielany przez ciałko żółte w jajniku. Następuje zwiększanie grubości endometrium. Pogrubienia nabłonka gruczołowego, gruczoły poszerzają się i przyjmują falisty kształt. To przygotowanie endometrium na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej.
Brak implantacji zarodka powoduje zmiany degradacyjne śluzówki już ok 2 dni przed krwawieniem. Pojawiają się nacieki leukocytów, krwawe wylewy, obniża się ukrwienie endometrium, gruczoły się zapadają.
Zmiany endometrium mają kolosalne znaczenie dla rozrodczości. Zależność pomiędzy funkcja jajnika, poziomem estradiolu, a następnie progesteronu modulowanie przez czynniki wydzielane miejscowo przez endometrium takie jak lipidy, cytokiny, czy peptydy mają całościowy wpływ na płodność kobiety.
Zachwianie jednego czynnika może wpływać na problemy z zajściem w ciążę. Jeśli hormony w cyklu są prawidłowe, nasienie jest prawidłowe, ale macica nie współpracuje poprzez zaburzenia swojego wydzielania i kobieta nie może zajść w ciążę możemy podejrzewać tzw. Niepłodność idiopatyczną, ponieważ wydaje się, że wszystko jest w porządku, a jednak ciąży nie ma.
Bibliografia:
Bull, J.R., Rowland, S.P., Scherwitzl, E.B. et al. Real-world menstrual cycle characteristics of more than 600,000 menstrual cycles. npj Digit. Med. 2, 83 (2019). https://doi.org/10.1038/s41746-019-0152-7
Pawelczyk L., Banaszewska B. Cykl miesiączkowy w Położnictwo i ginekologia TOM II Ginekologia red. Bręborowicz G.H., PZWL Warszawa 2006
Szmatowicz M. Niepłodność w Położnictwo i ginekologia TOM II Ginekologia red. Bręborowicz G.H., PZWL Warszawa 2006
nagłówek: AdobeStock
